Meer weten? Hieronder vind je wat meer informatie over FAS. Het boek 0% Alcohol en zwangerschap gaat nog dieper in op deze en vele andere onderwerpen, zoals de diagnose en het gesprek aangaan over alcohol met zwangere vrouwen. Bestel het boek hier. Heb je specifieke persoonlijke vragen? Richt je dan altijd tot je verloskundige en huisarts.
Uit onderzoek is gebleken dat alcoholgebruik tijdens de zwangerschap verschillende schadelijke effecten kan hebben. Consumptie van alcohol zorgt er bijvoorbeeld voor dat de foetale ademhalingsbewegingen tijdelijk kan worden onderdrukt. Onderzoek heeft aangetoond dat de foetus zelfs langer last heeft van alcohol dan de moeder. Dit komt doordat de foetus nog niet in staat is om alcohol af te breken zoals een volwassene.
Volgens onderzoek van de Gezondheidsraad drinkt tussen de 35 en 50 procent van de zwangeren nog weleens een glaasje en dat is geen exclusief probleem van lager opgeleiden.
We weten niet precies hoeveel kinderen er in Nederland geboren worden met schade na alcoholblootstelling tijdens de zwangerschap. De enige bruikbare cijfers waarover we beschikken, komen uit de VS, Engeland en Canada. Vooral de Verenigde Staten hebben een lange traditie van epidemiologisch onderzoek. In de VS en Canada wordt geschat dat een of twee op de duizend kinderen met FAS wordt geboren, en drie tot vijf op de duizend met FASD, het paraplubegrip voor kinderen die geboren worden met alcoholschade. Die cijfers zijn moeilijk één op één te gebruiken voor een ander land. Wat we wel weten, is dat de gemiddelde alcoholconsumptie in Nederland hoger is dan in Canada en de Verenigde Staten.– Inge van Balkom, oprichter FAS-poli
Moeten zwangere en zogende vrouwen helemaal geen alcohol drinken of kan een enkel glas geen kwaad? De adviezen verschillen nogal eens. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt echter dat de enige veilige optie is: niet drinken. Ook voorafgaand aan de conceptie is niet drinken, ditmaal door beide partners, de enige keuze die schadelijke effecten uitsluit. Na de conceptie kan alcoholgebruik door de man de vrucht uiteraard niet meer schaden. Voor zwangere en zogende vrouwen ligt dat anders. Alcohol in het bloed bereikt via de placenta het ongeboren kind. Via borstvoeding kan de baby ook alcohol binnenkrijgen. In beide gevallen kunnen al bij matig gebruik negatieve effecten optreden. Vrouwen doen er dan ook goed aan af te zien van alcohol tot ze stoppen met borstvoeding. – Gezondheidsraad
Als je veel drinkt, doen jij en de foetus er langer over om de alcohol af te breken en hoe groter de schade is die de alcohol kan aanrichten. Drink je op een gelegenheid vijf of meer glazen, dan is sprake van binge-drinking. De alcoholpiek die daarbij optreedt, is voor een ontwikkelend kind gevaarlijk. Het is van verschillende factoren afhankelijk in welke mate alcohol gevaarlijk is voor de foetus. Toch is er geen veilige ondergrens bekend voor het drinken tijdens de zwangerschap.– Inge van Balkom, oprichter FAS-poli
Een diagnose FAS of FASD stel je niet zomaar, er moet sprake zijn van een combinatie van vier factoren: groeiachterstand, uiterijke kenmerken, gedragsafwijking en blootstelling aan alcohol tijdens de zwangerschap. Deze factoren vormen samen het gehele plaatje. Als je al deze kenmerken kunt vaststellen, luidt de diagnose: FAS. Zijn er slechts drie kenmerken (bewijsbaar) aanwezig, waaronder de blootstelling aan alcohol, dan noemen we het Fetal Alcohol Spectrum Disorder (FASD). Zijn de uiterlijke kenmerken niet aanwezig, dan is er geen sprake van FAS, maar van FASD: de parapluterm voor alcoholschade. Kinderen met FASD herken je vooral aan hun afwijkende gedrag. – Rudi Kohl, kinderarts en FAS-specialist
Het gebeurt vaak dat een kind met FAS een verkeerde diagnose krijgt, zoals autisme of ADHD. Toch zijn er duidelijke verschillen. Psycholoog de Vries vertelt: “Een kind met FAS kan de ene dag nog weten hoe hij zelf zijn haren moet wassen, en de volgende dag echt niet meer weten wat hij moet doen. Dit is iets wat je niet ziet bij autisme en ADHD.–Jan de vries, psycholoog
Zoals: slechte tanden, een rechte bovenlip, een brede neus, hangende ogen, hartproblemen en vervorming van botten.
Alcohol heeft effect op de frontale hersenlobben. Bij de embryo zijn deze gekoppeld aan de ontwikkeling van het middengedeelte van het gezicht. Simpel gezegd zijn de voorhersenen door FAS kleiner, waardoor de schedel anders is opgebouwd en het gezicht er anders uitziet. Bij kinderen met FAS ontbreekt vaak het filtrum – het geultje tussen neus en bovenlip – en is de oogspleet smaller. – Rudi Kohl, kinderarts en FAS-specialist
In de baarmoeder en in de eerste levensjaren ontwikkelen onze hersenen zich in een razend tempo tot een netwerk van neuronen en zenuwcellen. In dat enorm complexe netwerk worden onze karaktereigenschappen, talenten en beperkingen al voor een belangrijk deel vroeg in de ontwikkeling vastgelegd. Als de moeder alcohol drinkt tijdens de zwangerschap, verstoort het de vorming van dit netwerk, waardoor bij het kind permanente stoornissen in de hersenfuncties kunnen ontstaan, zoals stoornissen in leren en geheugen en gedragsstoornissen.
Veel FAS-kinderen hebben een verstandelijke handicap doordat het voorste deel van de hersenen beschadigd is, de prefrontale cortex. De prefrontale cortex is het hersengebied dat nog onrijp is in de puberteit, daarom lijken sommige uitingen van FAS ook wel op extreme symptomen van puberteit. Bij FAS-kinderen speelt echter ook nog mee dat hun oordeel over andere personen niet goed ontwikkeld is, waardoor ze gemakkelijk in contact komen met de verkeerde mensen. Ze reageren impulsief, overtreden regels omdat ze die niet begrijpen en kunnen niet voorzien in wat voor problemen ze terechtkomen.– Dick Swaab, hersenonderzoeker
Eén ding staat vast: het is nergens bewezen dat het drinken van alcohol tijdens de zwangerschap volledig veilig is. Bovendien is schade door alcohol aan de foetus nooit meer terug te draaien. Het is belangrijk om niet te redeneren vanuit de vraag wat nog net zou kunnen, of wat nog net gezond is. Al in 2005 oordeelde de Gezondheidsraad dat er geen veilige ondergrens bestaat voor alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Alleen door niets te drinken sluit je de risico’s op blijvende schade volledig uit. – Sjef Czyzewski, zorgvernieuwer
Bekijk hier het interactieve informatiebord. Stapsgewijs wordt het effect van alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap afgebeeld en beschreven. Bovendien een mooi middel om deze kennis met anderen te kunnen delen.